«جان بانیین»
جان بانیین در سال 1628 در دهكده الستو از توابع شهر بدفورد در خانوادهای فقیر و مذهبی دیده به جهان گشود. نخستین فرزند خانواده بود. پدرش توماس بانیین پیشهی بندزنی داشت و معاش خانواده را از این راه تامین میكرد. بیشتر اوقات بیكاری خود را به وعظ میپرداخت. بانیین پس از گذراندن دوران طفولیت راهی شهر بدفورد شد. تحصیل بانیین در مدرسه دیری نپایید و پس از مدتی درس و مدرسه را ترك كرد و به حرفهی پدر روی آورد. در شانزدهسالگی وارد قشون پارلمان شد و دو سالی را نیز در آنجا گذرانید. اما در آنجا هم مطلوب خود را نیافت. فضای آنجا را مساعد برای رشد افكار و ذوق و قریحهاش ندید. ذهن بانیین جوان تحت تأثیر محیط خارج از مدرسه شكل پذیرفت.
دربارهی زندگی مردم قرون وسطی بسیار مطالعه كرد. از همان اوان كودكی اغلب دچار كابوسهایی میشد كه او را به وحشت میانداخت، در دوران نوجوانی مثل سایر همسالان خود مرتكب خلافهایی چون سوگند خوردن و ناسزا گفتن میشد كه بعدها خود به آنها اعتراف میكند. به خاطر همین خطاها و خلافها احساس میكرد كه دچار عذاب و مجازات ابدی میگردد. این فكر كه او علیه روحالقدوس مرتكب گناه شده است همواره او را آزار میداد.
در سال 1644حوادث ناگوار دیگری او را از محیط خانواده جدا كرد، مادر و خواهرش درگذشتند. بانیین در نوزده سالگی با دختر جوانی كه جهیزیهاش فقط یك جلد كتاب مقدس و یك كتاب دینی بود كه از پدرش به او ارث رسیده بود ازدواج كرد. خواندن این كتابهای دینی و كتابهای دیگری نظیر كتاب شهدای فاكس و موعظهها و خطابههای اخلاقی دیگر او را با نوشتههای دورهی پیورتن آشنا كرد و موجب شد كه تضادهای درونی بانیین تجدید شود. چندان كه یك دگرگونی و انقلاب روحی در او بوجود آورد و ذهن آماده و فعال او را با حقیقت آشنا ساخت. او به داوری روز جزا و هدایت الهی سخت معتقد بود. این روشنایی روح موجب شد كه او از رنج و عذاب روحی ولو به طور موقت رهایی یابد، اما مدت یكسال با این دغدغه و وسوسه درگیر بود كه آیا به دنبال زندگی مادی برود یا دنیا را ترك گوید و راه مسیح را دنبال كند. سرانجام مطالعهی فقرهای از آیات انجیل او را از سردرگمی و حیرت نجات داد.
بانیین آنقدر به خداوند توجه داشت كه تصور میكرد خداوند را فراموش كرده در حالی كه او همیشه سراپای وجودش لبریز از ترس خدا و فكر او بود. زندگی او سراسر معرفت عشق و تقوا بود و به گناهی آلوده نبود، حتی از ارتكاب گناه كوچكی مانند قسم یادكردن پرهیز داشت. بانیین معتقد است كه امدادهای آسمانی به وی جرأت و شجاعت میبخشد، به طوری كه میگوید:
- «همچنان كه از مزارع میگذشتم و اصوات ملكوتی را میشنیدم و با دیدهی باطن به بهشت فكر میكردم، عیسی مسیح را در حضور خداوند دیدم و با خود اذعان نمودم كه خداوند خواستار تقوا و صلاح من است. از آن زمان با كلام خداوند آشنا شدم، زنجیرها از پایم به زیر افتادند، از عالم قبلی خود جدا شدم، از اغواهای درون بیرون جستم و از آن زمان فقط كتاب مقدس خداوند مرا با دردهایم آشنا ساخت، و حال فقط عشق و فیض خداوند باعث وجد و سرور در وجودم گشته و عیسی مسیح واسطهی نجات و رستگاری است. اكنون به شیرینی زندگی میكنم و به لطف خداوند در آرامش به سر میبرم.»
او در طول مدت زندانیبودن به نوشتن كتب و مقالاتی پرداخت كه شمار آنها بر شصت بالغ میشود.
سرانجام بانیین در اوت سال 1688به علت ابتلای به ذاتالریه شدید درگذشت. جسدش را در درهی بانهیل نزدیك مزار نویسنده «روبینسون كرزوئه» دفن كردند كه زیارتگاه معتقدان و پیروان مكتب اوست. سالها بعد مجسمهای از او در مركز شهر بدفورد نصب كردند و در سال 1978به مناسبت سومین قرن انتشار كتاب سیر و سلوك زائر احتفالات و مجالس خاصی برگزار شد.
هدف بانیین مانند «روتر» و سایر عالمان روحانی بزرگ بر آن است كه روح بشر فناپذیر و سرگردان را تحت اطاعت فرمانهای خداوند در آورد. البته او عارفی بود كه در زندگی عادی بشر به عرفان رسید و از عرفان به زندگی معمولی انسان بازگشت.
آثار
جان بانیین در دوران زندگی خود شصت اثر بوجود آورد. آثار او عمدتاً بیان راه و روش رستگاری، مباحثی مختلف مربوط به آیین پیروتن و كلیسای پروتستان و بیان اشعار دینی است.یكی از آثار مهم وی كتابی است به عنوان «فیضهای پربار الهی بر سر دسته گناهكاران» كه در سال 1666به نثری بدیع نوشته شده است و شرح احوال معنوی و درونی اوست و داستان روح عذابكشیده برگشته از گناه است. این اثر در ردیف آثار پر ارزش و مشهور اوست. وی پس از آشنایی با آثار كواكرها دو اثر مذهبی خود را به نام «حقایق آشكار انجیلی» و نیز «اثبات حقایق آشكار انجیلی» به سالهای 1656و1657 نگاشت كه حاوی انتقادات شدیدی است علیه عرفان كواكرها كه در نهایت نظم تألیف شده است.
آثار برجسته دیگر وی كتابهایی است چون «ظهور خوش عیسی مسیح»، «نجات گنهكاران اورشلیم»، «خدمتگزاران بهشتی». از آثار دیگر وی، «تعالیم دینی برای ناآگاهان» كتاب «اشعار دینی نوجوانان»، كتاب «اشعار دینی كودكان» كه این اثر اخیر نسل به نسل خوانده شده و بعدها به عنوان گلستان اشعار دینی كودكان مورد استفاده قرار گرفته است. گلستان اشعار دینی شامل اوزان مختلف و متناسب با زبان كودكان است، كه بسیار شادیآفرین و موجب نشاط و سرور كودكان آن دوران گردیده است. سبك اشعار بانیین به گونهای است آهنگین كه با فراز و فرود صدا در ذهن خواننده نقش میبندد، به عنوان نمونه، این قطعه ذكر میشود:
آن مرغ زیبا، وه كه چگونه پرواز میكند و میخواند،
اما اگر بالی نداشت باز هم میتوانست پرواز كند و نوا سر دهد،
آری، بالهایش نشانهی ایمان من است، و حالت تسلیم و رضا و سكون من،
و چون با ایمان میخوانم تردیدهایم نابود میشود.
از آثار دیگر بانیین كتابی است به عنوان «زندگی و مرگ مرد شرور» كه به سال 1680 انتشار یافت. این اثر را وی در دورانی نگاشت كه اختلافات زمان چارلز دوم به پایان رسیده و سرانجام دوران آزادی كلیسا آغاز شده بود. آخرین اثر بانیین كتابی است به عنوان «جنگ مقدس» كه در سال1382 به رشتهی تحریر در آمده. این كتاب نیز مثل اثر سیر و سلوك زائر داستانی تمثیلی است. مفاد آن همچنان بر اساس آیات كتاب مقدس است و تفاوت آن با سیر و سلوك زائر آن است كه این اثر جنبهی حماسی، دینی و سیاسی دارد.
استعارات و كنایات آن حماسه سقوط بشر است تا نجات او و سرانجام روز قیامت. بحث بر سر رستگاری انسان و رحمت الهی، گسستن از جهان مادی و خاتمه دان به مناقشات كلیسایی بین گروه كواكرها و تعمیدیون و كشیدن مرز دقیق بین واقعیت انسان و ذات خداوند است.
ماخذ: سیر و سلوك زائر-جان بانی این-گلناز حامدی
تنظیم : بخش ادبیات تبیان